Μια εξερεύνηση στον μυθικό «ομφαλό της Γης» με συνοδοιπόρους θεούς και ποιητές
Ο Θόλος της Αθηνάς Προναίας, που χρονολογείται από το 380 π.Χ., είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο κτίσμα των Δελφών. Φωτογραφία: Νίκος Γ. Μαστροπαύλος
«Σαμουέλ, αυτό το ταξίδι θα είναι δικό σου, ωστόσο, από σεβασμό προς την Ελλάδα, από σεβασμό προς τον εαυτό σου, μην την κοιτάξεις με απλή περιέργεια: ανακάλυψέ τη με συγκίνηση». Οδηγίες προς φίλο που θα ταξιδέψει στην Ελλάδα από τον τελευταίο των καταραμένων, τον κατά Πολ Σαρτρ «Αγιο» Ζαν Ζενέ. Και ο εξόριστος στα αναμορφωτήρια και στις φυλακές ρηξικέλευθος γάλλος συγγραφέας συνεχίζει: «Δέκα μέρες στην Αθήνα, έξι μέρες στους Δελφούς, δύο στην Ολυμπία, δύο στην Κόρινθο, τέσσερις στη Δήλο, μία στον Πειραιά. (...) Σε συμβουλεύω να τα δεις όλα τη νύχτα, κάτω από το φεγγαρόφωτο. Ο ήλιος ταιριάζει στους ναούς, στα θέατρα, στους έλληνες θεούς. (...) Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων υπερέχουν εκείνων των μονοθεϊστικών θρησκειών, επειδή ξέρουν να γελάνε με τους εαυτούς τους. (...) Κάθε φορά που φτάνεις σ' έναν αρχαιολογικό χώρο, γύρισέ τον με τα πόδια. Πήγαινε παντού, ανακάλυψε τα πάντα ολομόναχος. Με συγχωρείς που σ' τα γράφω αυτά, αλλά εδώ και τριάντα χρόνια - με πρώτους και καλύτερους τους Ελληνες - προσβάλλουμε την Ελλάδα, που δεν είναι, βλέπεις, μια χώρα, αλλά η καταγωγή σου, η προηγούμενη ζωή σου».
Υπάρχουν, λοιπόν, τόποι πέρα από τους τόπους, χώροι συγκλονιστικοί όταν τους περιδιαβάζεις και αισθάνεσαι την ιδεολογία τους. Ο πατέρας των παλαιών θεών, ο Ζευς, αναζήτησε τον ομφαλό της Γης, ελευθερώνοντας δύο αετούς από τις άκρες του πλανήτη. Και αυτοί πέταξαν μίλια κι άλλα μίλια για να συναντηθούν και να καθήσουν πάνω στις Φαιδριάδες πέτρες, στους Δελφούς. Αυτή την πορεία των αετών ακολούθησαν αιώνες επί αιώνων οι άνθρωποι όπου γης. Συνέκλιναν από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα για να αγγίξουν τη λαξευμένη σε σχήμα ομφαλού πέτρα στο ιερό του Απόλλωνα και να πάρουν μια ιδέα για τα μελλούμενα. Γιατί δεν μπορεί ένας τόπος να είναι φημισμένο κέντρο της Γης αν δεν βλέπει πολύ πιο μπροστά από τους συνηθισμένους ανθρώπους. Η μαντική είναι δύναμη θεϊκή, πάνω από τους θνητούς και τις ταπεινές αδυναμίες τους. Σωφροσύνη, πόθος για το αγαθό, αρμονία πλανώνται πάνω από τα μάρμαρα του θησαυρού των Αθηναίων, την Ιερά Οδό, το καλοδιατηρημένο Θέατρο, το Στάδιο, σαν τα ελεύθερα πουλιά πάνω στις τραχιές δωρικές κολόνες του ναού του Απόλλωνα. Και όταν προβλέπεις το μέλλον και όλοι οι άλλοι εμπιστεύονται τυφλά την κρίση σου, μπορείς να διαδώσεις σε κάθε γωνιά της Γης αυτά τα υψηλά ιδανικά μαζί με το πνεύμα της κατανόησης, της ανεκτικότητας, της ειρήνης.
«(...) Μ' ένα ζωντανό ρυθμό και με ολόαγνο πνεύμα μιας παγκόσμιας επικοινωνίας και αγάπης, θα πασχίζουν να ανυψώσουν τις ψυχές προς την ατμόσφαιρα εκείνη της γενναίας Αρμονίας προς την οποία χρωστούν να στρέφονται όσοι έχουν αναλάβει την αποστολή και την ευθύνη να οδηγήσουνε τους λαούς προς ένα φως ενιαίο και πραγματικό» γράφει ο Αγγελος Σικελιανός στη Δελφική Ιδέα.
«Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, (...) απέσβετο και λάλον ύδωρ».
Η Πυθία σώπασε; Τι μάντεμα! Ο Αγγελος των Δελφών οραματίζεται μια άλλη παγκοσμιοποίηση: «(...) Μέσα στα ερείπια αυτά που ζούσα εσωζότανε προαιώνια μια σπίθα, όπου εάν την αναρριπίζαμε με υπομονή, πρόγραμμα και πίστη, θα μπορούσε κάποιαν ώρα ν' αναδώσει ένα φως πραγματικά παγκοσμικό».
Πέτρες χειροποίητες, όπως η Μαρμαριά, με τον περίτεχνο Θόλο έξω και η Σφίγγα των Ναξίων μέσα στο μουσείο, πέτρες φυσικές, όπως η Ροδινή, πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο. «Ισως αυτά τα πράγματα να είναι η μεγάλη ανακούφιση» γράφει ο Γιώργος Σεφέρης καθώς σπένδει στην ιερότητα των Δελφών. «Κάτι τέτοια αποσπάσματα από μια ζωή που ήταν κάποτε ολόκληρη, συγκλονιστικά κομμάτια, πολύ κοντά μας, δικά μας μια στιγμή, κι έπειτα μυστηριώδη και απροσπέλαστα σαν τις γραμμές μιας πέτρας γλυμμένης από το κύμα, ή ενός κοχυλιού στο βυθό».
Ο μύθος των Δελφών ταξίδεψε μακριά, πολύ μακριά. Στα βάθη της χώρας των Ναβαταίων, στον πέτρινο τοίχο του συγκλονιστικού φαραγγιού της Πέτρας στη σημερινή Ιορδανία, κάποιος κάποτε είχε σχεδιάσει με δυο-τρεις γραμμές τον ομφαλό της Γης. Πίσω, στην πέτρινη πλαγιά του Παρνασσού, πλήθος φυλών της Γης περιφέρονται ανάμεσα στα ερείπια, ξαπλώνουν πάνω τους και τα κρατούν για πάντα δικά τους στον νου και τις φωτογραφικές μηχανές, παρέα με τους δικούς τους μύθους. Ο τόπος συνεχίζει να έχει το παλιό θεϊκό χάρισμα να τους αναβαπτίζει στην ιδεολογία του και να τους εμπλουτίζει με μηνύματα από το μέλλον.
Ενα κορίτσι, απόγονος ίσως των υπερβόρειων συνδαιτυμόνων του Απόλλωνα, αγριοκοίταξε, είναι αλήθεια, τον Ηνίοχο, περίοπτος καθώς είναι στο κέντρο της αίθουσας όπου στέκει μονάχος. Το κορίτσι πήρε τα μάτια του από πάνω του και πήγε να τον κοιτάξει από την άλλη γωνία. Σαν να το ακολούθησε το διαπεραστικό βλέμμα του χάλκινου αριστουργήματος. Κι εκείνο σήκωσε τη φωτογραφική μηχανή μέσα σε μια ατμόσφαιρα διονυσιακής έκστασης και απολλώνιας αρμονίας και κράτησε για πάντα τη ματιά του. Τι του είπε, τι θα του λέει κάθε φορά που θα βλέπει τη φωτογραφία; Ισως κάποιες παλιές έννοιες, όπως η Εκσταση, η Αρμονία, η Σωφροσύνη, το Αγαθό, η Λύτρωση, μπορούν να συνθέσουν την ουσία μιας νέας παγκόσμιας συνεννόησης, μια άλλη παγκοσμιοποίηση.
«Σαμουέλ, αυτό το ταξίδι θα είναι δικό σου, ωστόσο, από σεβασμό προς την Ελλάδα, από σεβασμό προς τον εαυτό σου, μην την κοιτάξεις με απλή περιέργεια: ανακάλυψέ τη με συγκίνηση». Οδηγίες προς φίλο που θα ταξιδέψει στην Ελλάδα από τον τελευταίο των καταραμένων, τον κατά Πολ Σαρτρ «Αγιο» Ζαν Ζενέ. Και ο εξόριστος στα αναμορφωτήρια και στις φυλακές ρηξικέλευθος γάλλος συγγραφέας συνεχίζει: «Δέκα μέρες στην Αθήνα, έξι μέρες στους Δελφούς, δύο στην Ολυμπία, δύο στην Κόρινθο, τέσσερις στη Δήλο, μία στον Πειραιά. (...) Σε συμβουλεύω να τα δεις όλα τη νύχτα, κάτω από το φεγγαρόφωτο. Ο ήλιος ταιριάζει στους ναούς, στα θέατρα, στους έλληνες θεούς. (...) Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων υπερέχουν εκείνων των μονοθεϊστικών θρησκειών, επειδή ξέρουν να γελάνε με τους εαυτούς τους. (...) Κάθε φορά που φτάνεις σ' έναν αρχαιολογικό χώρο, γύρισέ τον με τα πόδια. Πήγαινε παντού, ανακάλυψε τα πάντα ολομόναχος. Με συγχωρείς που σ' τα γράφω αυτά, αλλά εδώ και τριάντα χρόνια - με πρώτους και καλύτερους τους Ελληνες - προσβάλλουμε την Ελλάδα, που δεν είναι, βλέπεις, μια χώρα, αλλά η καταγωγή σου, η προηγούμενη ζωή σου».
Υπάρχουν, λοιπόν, τόποι πέρα από τους τόπους, χώροι συγκλονιστικοί όταν τους περιδιαβάζεις και αισθάνεσαι την ιδεολογία τους. Ο πατέρας των παλαιών θεών, ο Ζευς, αναζήτησε τον ομφαλό της Γης, ελευθερώνοντας δύο αετούς από τις άκρες του πλανήτη. Και αυτοί πέταξαν μίλια κι άλλα μίλια για να συναντηθούν και να καθήσουν πάνω στις Φαιδριάδες πέτρες, στους Δελφούς. Αυτή την πορεία των αετών ακολούθησαν αιώνες επί αιώνων οι άνθρωποι όπου γης. Συνέκλιναν από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα για να αγγίξουν τη λαξευμένη σε σχήμα ομφαλού πέτρα στο ιερό του Απόλλωνα και να πάρουν μια ιδέα για τα μελλούμενα. Γιατί δεν μπορεί ένας τόπος να είναι φημισμένο κέντρο της Γης αν δεν βλέπει πολύ πιο μπροστά από τους συνηθισμένους ανθρώπους. Η μαντική είναι δύναμη θεϊκή, πάνω από τους θνητούς και τις ταπεινές αδυναμίες τους. Σωφροσύνη, πόθος για το αγαθό, αρμονία πλανώνται πάνω από τα μάρμαρα του θησαυρού των Αθηναίων, την Ιερά Οδό, το καλοδιατηρημένο Θέατρο, το Στάδιο, σαν τα ελεύθερα πουλιά πάνω στις τραχιές δωρικές κολόνες του ναού του Απόλλωνα. Και όταν προβλέπεις το μέλλον και όλοι οι άλλοι εμπιστεύονται τυφλά την κρίση σου, μπορείς να διαδώσεις σε κάθε γωνιά της Γης αυτά τα υψηλά ιδανικά μαζί με το πνεύμα της κατανόησης, της ανεκτικότητας, της ειρήνης.
«(...) Μ' ένα ζωντανό ρυθμό και με ολόαγνο πνεύμα μιας παγκόσμιας επικοινωνίας και αγάπης, θα πασχίζουν να ανυψώσουν τις ψυχές προς την ατμόσφαιρα εκείνη της γενναίας Αρμονίας προς την οποία χρωστούν να στρέφονται όσοι έχουν αναλάβει την αποστολή και την ευθύνη να οδηγήσουνε τους λαούς προς ένα φως ενιαίο και πραγματικό» γράφει ο Αγγελος Σικελιανός στη Δελφική Ιδέα.
«Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, (...) απέσβετο και λάλον ύδωρ».
Η Πυθία σώπασε; Τι μάντεμα! Ο Αγγελος των Δελφών οραματίζεται μια άλλη παγκοσμιοποίηση: «(...) Μέσα στα ερείπια αυτά που ζούσα εσωζότανε προαιώνια μια σπίθα, όπου εάν την αναρριπίζαμε με υπομονή, πρόγραμμα και πίστη, θα μπορούσε κάποιαν ώρα ν' αναδώσει ένα φως πραγματικά παγκοσμικό».
Πέτρες χειροποίητες, όπως η Μαρμαριά, με τον περίτεχνο Θόλο έξω και η Σφίγγα των Ναξίων μέσα στο μουσείο, πέτρες φυσικές, όπως η Ροδινή, πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο. «Ισως αυτά τα πράγματα να είναι η μεγάλη ανακούφιση» γράφει ο Γιώργος Σεφέρης καθώς σπένδει στην ιερότητα των Δελφών. «Κάτι τέτοια αποσπάσματα από μια ζωή που ήταν κάποτε ολόκληρη, συγκλονιστικά κομμάτια, πολύ κοντά μας, δικά μας μια στιγμή, κι έπειτα μυστηριώδη και απροσπέλαστα σαν τις γραμμές μιας πέτρας γλυμμένης από το κύμα, ή ενός κοχυλιού στο βυθό».
Ο μύθος των Δελφών ταξίδεψε μακριά, πολύ μακριά. Στα βάθη της χώρας των Ναβαταίων, στον πέτρινο τοίχο του συγκλονιστικού φαραγγιού της Πέτρας στη σημερινή Ιορδανία, κάποιος κάποτε είχε σχεδιάσει με δυο-τρεις γραμμές τον ομφαλό της Γης. Πίσω, στην πέτρινη πλαγιά του Παρνασσού, πλήθος φυλών της Γης περιφέρονται ανάμεσα στα ερείπια, ξαπλώνουν πάνω τους και τα κρατούν για πάντα δικά τους στον νου και τις φωτογραφικές μηχανές, παρέα με τους δικούς τους μύθους. Ο τόπος συνεχίζει να έχει το παλιό θεϊκό χάρισμα να τους αναβαπτίζει στην ιδεολογία του και να τους εμπλουτίζει με μηνύματα από το μέλλον.
Ενα κορίτσι, απόγονος ίσως των υπερβόρειων συνδαιτυμόνων του Απόλλωνα, αγριοκοίταξε, είναι αλήθεια, τον Ηνίοχο, περίοπτος καθώς είναι στο κέντρο της αίθουσας όπου στέκει μονάχος. Το κορίτσι πήρε τα μάτια του από πάνω του και πήγε να τον κοιτάξει από την άλλη γωνία. Σαν να το ακολούθησε το διαπεραστικό βλέμμα του χάλκινου αριστουργήματος. Κι εκείνο σήκωσε τη φωτογραφική μηχανή μέσα σε μια ατμόσφαιρα διονυσιακής έκστασης και απολλώνιας αρμονίας και κράτησε για πάντα τη ματιά του. Τι του είπε, τι θα του λέει κάθε φορά που θα βλέπει τη φωτογραφία; Ισως κάποιες παλιές έννοιες, όπως η Εκσταση, η Αρμονία, η Σωφροσύνη, το Αγαθό, η Λύτρωση, μπορούν να συνθέσουν την ουσία μιας νέας παγκόσμιας συνεννόησης, μια άλλη παγκοσμιοποίηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου