Ιστορία των Μετεώρων

Στην κεντρική Ελλάδα και συγκεκριμένα στο βορειοδυτικό τμήμα της Θεσσαλίας, ανάμεσα στα Χάσια ΒΑ και την Πίνδο δυτικά, εκεί που τελειώνει η Θεσσαλική πεδιάδα, υψώνονται γιγάντιοι βράχοι που δημιουργούν ένα θέαμα μοναδικό ίσως στον κόσμο.

Το φαινόμενο των βράχων δεν αναφέρεται ούτε στη μυθολογία ούτε από κάποιον Έλληνα ή ξένο ιστορικό. Εδώ και χίλια περίπου χρόνια άρχισαν να ασχολούνται οι ιστορικοί και οι γεωλόγοι με τη δημιουργία αυτών των βράχων, διατυπώνοντας διάφορες θεωρίες.

Η επικρατέστερη θεωρία είναι του Γερμανού γεωλόγου Φίλιπσον ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα στα τέλη του 19^ου αιώνα. Σύμφωνα με την θεωρία του ένας μεγάλος ποταμός είχε τις εκβολές του στην περιοχή αυτή, που για εκατομμύρια χρόνια καλυπτόταν από ένα στενό και βαθύ θαλάσσιο τμήμα. Τα νερά του ποταμού εναποθέτουν στις εκβολές φερτές ύλες και πέτρες και γενικότερα διάφορα υλικά που μεταφέρονταν με τα νερά του από βορειότερα τμήματα της αρχέγονης κεντρικής Ευρώπης. Από τη συσσώρευση των υλικών αυτών σχηματίστηκαν δελτογεννείς κώνοι.

Πριν από 25-30 εκατομμύρια χρόνια μετά από γεωλογικές μεταβολές που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των αιώνων, ανυψώθηκε το κεντρικό τμήμα της σημερινής Ελλάδος και βυθίστηκε η περιοχή της Θεσσαλίας, η οποία αποτέλεσε μία λίμνη. Αργότερα δημιουργήθηκε το άνοιγμα των Τεμπών, με αποτέλεσμα τα νερά να χυθούν στο σημερινό Αιγαίο και να αποκαλυφθεί η θεσσαλική πεδιάδα.

Κατά την τριτογενή περίοδο στη διάρκεια των αλπικών πτυχώσεων, αποκόπηκαν οι συμπαγείς όγκοι των «βράχων» από την οροσειρά της Πίνδου που δημιουργήθηκε και με την πάροδο των αιώνων σχηματίσθηκε ανάμεσά τους η κοιλάδα του Πηνειού ποταμού.

Με τη συνεχή διάβρωση από τους ανέμους και τις βροχές, καθώς και από άλλες γεωλογικές μεταβολές, οι βράχοι αυτοί στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών πήραν την σημερινή τους μορφή.

Στις κοιλότητες των βράχων, στις σχισμές τους και στις κορυφές τους βρήκαν προστασία οι άνθρωποι της περιοχής από τις επιδρομές διαφόρων κατακτητών και αυτών που πέρασαν από την περιοχή.

Στους βράχους αυτούς βρήκαν καταφύγιο και αρκετοί τολμηροί ερημίτες και αναχωρητές οι οποίοι αναζητούσαν ψυχική ηρεμία, γαλήνη και με την προσευχή επιδίωκαν την χριστιανική τελειότητα.

Στην αρχή οι ασκητές ήταν απομονωμένοι και προσεύχονταν σε μικρά παρεκκλήσια, τα λεγόμενα «προσευχάδια», όχι μόνον για τη δική τους σωτηρία αλλά και για την σωτηρία όλων των ανθρώπων. Η ζωή τους ήταν λιτή και η εργασία επίπονη.

Το πότε κατοικήθηκαν οι βράχοι δεν είναι γνωστό, σύμφωνα όμως με τις γραφές που υπάρχουν, παρουσιάζεται ο μοναχισμός όταν πλέον είχε οργανωθεί. Σύμφωνα με τους βυζαντινολόγους, οι πρώτοι ασκητές πρέπει να είχαν καταφύγει στους βράχους προς το τέλος τις πρώτης χιλιετίας. Ως πρώτος ασκητής αναφέρεται ο Βαρνάβας περί τα 950-970 μ.Χ., ο οποίος ίδρυσε τη Σκήτη του Αγίου Πνεύματος και ακολούθησε η ίδρυση της Σκήτης της Μεταμορφώσεως από τον Κρητικό μοναχό Ανδρόνικο στις αρχές του 1000 μ.Χ. Κατόπιν ιδρύεται η Σκήτη των Σταγών ή Δούπιανη περί τα 1150-1160 μ.Χ.

Εκτός από τις προαναφερθείσες σκήτες υπήρχαν και άλλες σε διάφορες κοιλότητες γύρω από τον βράχο της Δούπιανης, του Αγίου Πνεύματος και του βράχου της «Σουρλωτής». Στις αρχές του 12^ου αιώνα είχε πια συγκροτηθεί στον χώρο των Μετεώρων μικρή ασκητική πολιτεία με κέντρο λατρείας τον ναό της Θεοτόκου που αποτελούσε το «Κυριακό» ή «Πρωτάτο» και ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται νότια του βράχου της Δούπιανης.

Στον μικρό αυτό ναΐσκο συνέρεαν από τα ασκητήριά τους για να τελέσουν την κοινή λατρεία προς τον Θεό, να συζητήσουν για τα διάφορα προβλήματα που τους απασχολούσαν και να ζητήσουν την βοήθεια των άλλων ασκητών, για να φέρουν σε πέρας δύσκολες εργασίες. Ο επικεφαλής της Σκήτης της Δούπιανης ή Σκήτης των Σταγών έφερε τον τίτλο του «Πρώτου» και «καθηγουμένου» της Μονής της Θεοτόκου της Δούπιανης.

Μετά από διακόσια περίπου χρόνια, στα μέσα περίπου του 14^ου αιώνα (1340-1350 μ.Χ.), ιδρύεται η Ι. Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος από τον όσιο Αθανάσιο, ο οποίος έδωσε στον μεγάλο βράχο «Πλατύ Λίθο» το όνομα Μετέωρο και από τότε όλοι οι βράχοι φέρουν αυτό το όνομα.

Στην συνέχεια έχουμε την δημιουργία πολλών ιερών μονών σε διάστημα 2 αιώνων (14^ο – 15^ο), περίοδο μεγάλης ακμής του μοναχισμού στα Μετέωρα. Ο αριθμός τους τότε φτάνει τα 24.

Στα μέσα του 14^ου αιώνα αναπτύσσει μεγάλη δράση ο καθηγούμενος της Σκήτης των Σταγών (Δούπιανης) ιερομόναχος Νείλος, ο οποίος είναι ιδρυτής και κτίτορας της Ι. Μονής Αναλήψεως (σήμερα Ι. Μ. Υπαπαντής) με πολύ σημαντικές τοιχογραφίες. Οι πρώτοι ασκητές αναρριχήθηκαν στους βράχους χρησιμοποιώντας σκαλωσιές που τις στήριζαν σε δοκάρια σφηνωμένα σε τρύπες μέσα στον βράχο. Αργότερα χρησιμοποίησαν τις ανεμόσκαλες και το δίχτυ, μέχρι που στις αρχές του εικοστού αιώνα λαξεύτηκαν οι πρώτες σκάλες .

Με το πέρασμα των χρόνων και κάτω από διάφορες δυσκολίες των καιρών, όπως διάφοροι κατακτητές της περιοχής, επιδρομές ληστών και άλλοι παράγοντες, οδήγησαν πολλές από τις ακμάζουσες Ι. μονές στην εγκατάλειψη και καταστροφή (περίοδος παρακμής μετά τον 17^ο αιώνα). Σήμερα συνεχίζουν χωρίς διακοπή την παράδοση της ορθοδοξίας για πάνω από 600 χρόνια οι Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου (ή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος), Ιερά Μονή Βαρλαάμ, Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου, Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος, Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, και η Ιερά Μονή Ρουσάνου.

Επίσης με τις φιλότιμες προσπάθειες των μοναχών, του μητροπολίτου Σταγών και Μετεώρων κ. Σεραφείμ και τη συνδρομή του Κράτους, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διαφόρων πολιτών, έχουν συντηρηθεί και αναστηλωθεί οι ιερές μονές του Αγίου Νικολάου Μπάντοβα (Μετόχι της Ι. Μονής Αγίας Τριάδος) και της Υπαπαντής (Μετόχι της Ι. Μονής Μεταμορφώσεως ή Μεγάλου Μετεώρου).