Από τον Εθνικό Διχασμό στην Μικρασιατική Καταστροφή τον Αύγουστο του 1922
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΝΑ το 1992
Στην δεκαετία 1910 - 1920 παίχτηκε η τύχη του ελληνισμού. Πολλά κερδήθηκαν από την αγωνιστική φλόγα του λαού και το όραμα της απελευθέρωσης των υπόδουλων Ελλήνων. Πολλά περισσότερα όμως χάθηκαν, εξ' αιτίας του Εθνικού Διχασμού και του διαχωρισμού του έθνους σε βενιζελικούς και βασιλικούς.
Με τους Βαλκανικούς Πολέμους απελευθερώθηκαν η 'Ηπειρος και ένα μεγάλο τμήμα της Μακεδονίας. Σχεδόν αμέσως όμως, στα 1914, δημιουργήθηκε ένα σημαντικό πρόβλημα: Η συμμετοχή ή όχι της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Διαμορφώθηκαν δύο κυρίαρχες τάσεις στην εξωτερική πολιτική.
Η δεύτερη τάση ήταν η "βασιλική", που πρόβλεπε νίκη των κεντρικοευρωπαϊκών αυτοκρατοριών, στο πλευρό των οποίων είχε συνταχθεί η οθωμανική αυτοκρατορία. Οι βασιλικοί ήθελαν την Ελλάδα ουδέτερη, για να μην διακινδυνεύσουν τα κεκτημένα εδάφη.
Στην βασικότατη αυτή διαφωνία, προστέθηκαν οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές για την συγκρότηση και την οικονομική ανάπτυξη ενός κράτους, που μόλις είχε σχεδόν διπλασιάσει τα εδάφη του.
Το ήδη βαρύ κλίμα επιδεινώθηκε από τις πρωτοβουλίες του αυταρχικού βασιλιά Κωνσταντίνου που κρίθηκαν αντισυνταγματικές και από τις ιταμές ενέργειες και των δύο εμπολέμων συμμαχιών, που ήταν μειωτικές για ένα ανεξάρτητο κράτος.
Εθνικός Διχασμός
Η κατάληξη ήταν ο Εθνικός Διχασμός με αποτέλεσμα την διχοτόμηση των Ελλήνων σε δύο αλληλομισούμενες αντίπαλες παρατάξεις, την άσκηση δύο πολιτικών και, τελικά, την τραγωδία: Την Μικρασιατική Καταστροφή και το ξερίζωμα εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων από τις ιστορικές κοιτίδες του έθνους.
Τον Αύγουστο του 1916 σημειώθηκε το "βενιζελικό" κίνημα στην Θεσσαλονίκη, που έφερε ελληνικές δυνάμεις να πολεμάνε στο πλευρό των Συμμάχων. Επί 9 μήνες το ελληνικό κράτος ήταν διασπασμένο και με δύο κυβερνήσεις. Τον Ιούνιο του 1917 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος απομακρύνθηκε και στην θέση του αναγορεύτηκε βασιλιάς ο γιός του Αλέξανδρος. Η προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης του Ελευθέριου Βενιζέλου εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ανέλαβε τις τύχες του έθνους.
Το αποτέλεσμα του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου δικαίωσε την πολιτική Βενιζέλου. Οι Σύμμαχοι νίκησαν. Η Ελλάδα βρέθηκε στο πλευρό των νικητών και θα απολάμβανε τους καρπούς των αγώνων της με την ενσωμάτωση και άλλων εδαφών από την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο ελληνικός στρατός τον Μάϊο του 1919 κατέλαβε -με απόφαση των Συμμάχων- την Θράκη, την πόλη της Σμύρνης και περιοχές της δυτικής Μικράς Ασίας. Στις 28 Ιουλίου 1920, με την Συνθήκη των Σεβρών η Ελλάδα κατοχύρωσε και διπλωματικά τις επιτυχίες της.
Αμέσως όμως φαίνονται τα ολέθρια αποτελέσματα του Εθνικού Διχασμού. Στις 30 Ιουλίου 1920 δύο απότακτοι βασιλικοί αξιωματικοί προσπαθούν να δολοφονήσουν τον θριαμβευτή πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο στον σταθμό της Λυών, την στιγμή που έμπαινε στο τρένο για να επιστρέψει στην Ελλάδα.
Ακριβώς την επόμενη μέρα οι βενιζελικοί δολοφονούν στην Αθήνα τον πολιτικό, διπλωμάτη και εξέχουσα φυσιογνωμία του μακεδονικού αγώνα 'Ιωνα Δραγούμη, επειδή απλώς και μόνον ήταν βασιλικός.
Ενα εξίσου τεράστιο με το πολιτικό πρόβλημα ήταν οι δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας. Μέχρι το 1914 η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας βρισκόταν σε προβιομηχανική - προκαπιταλιστική εποχή. Κυρίαρχο παρέμενε το πρόβλημα της σταφίδας και η Θεσσαλία, παρά τις κάποιες, απαλλοτριώσεις, ήταν χωρισμένη σε μεγάλα τσιφλίκια.
Η χώρα ήταν καθαρά αγροτική. Αγροτικές και καθυστερημένες ήταν και οι περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου, που είχαν ενσωματωθεί μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Η συμμετοχή της Ελλάδας σε συνεχείς πολεμικές επιχειρήσεις μέχρι το 1918, δημιούργησε μία αξιοσημείωτη άνοδο της βιομηχανίας, που όμως δεν μπορούσε να συγκροτήσει αναπτυγμένη και δυνατή οικονομία. Και χωρίς δυνατή οικονομία (το ξέρουμε κι εμείς πολύ καλά σήμερα) δεν έχεις τίποτα. Ούτε καν εθνική αξιοπρέπεια.
Η πρώτη απογραφή βιομηχανικών μονάδων έγινε στις 20 Οκτωβρίου 1917. Σύμφωνα με τα στοιχεία, λειτουργούσαν 2.213 μονάδες με 36.124 εργάτες. Απ΄αυτές τις επιχειρήσεις μόλις οι 282 απασχολούσαν 25 ή περισσότερους εργάτες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μεταλλουργία αντιστοιχούσε μόλις στο 0,99% της συνολικής βιομηχανικής δραστηριότητας.
Προβλήματα
Η υπανάπτυκτη οικονομία της Ελλάδας δεν μπορούσε να στηρίξει τις φοβερές αλλαγές που γίνονταν τότε στον ελληνικό κόσμο. Το αντίθετο μάλιστα.
Από το 1910 παρατηρείται μία έκρηξη της εσωτερικής μετανάστευσης. Για παράδειγμα, ο πληθυσμός της Αθήνας μέσα σε 10 χρόνια διπλασιάστηκε κι έφθασε τους 453.042 κατοίκους.
Στους μετανάστες, είχαν προστεθεί και οι πρόσφυγες. Οπως:
- 10.000 από την περιοχή του Μοναστηρίου το 1912.
- 70.000 από την δυτική Θράκη, που τους κατεδίωξαν οι Βούλγαροι μεταξύ 1912-14.
- 100.000 από την ανατολική Θράκη, που τους καταδίωξαν οι Νεότουρκοι το 1914.
- 100.000 από την δυτική Μικρά Ασία, θύματα κι αυτοί των Νεότουρκων.
Μετανάστευση και προσφυγιά είχαν δημιουργήσει οξύτατο στεγαστικό πρόβλημα. Το 1919 στην Αθήνα υπήρχε μία οικιστική μονάδα για κάθε 10 κατοίκους.
Οι πολεμικές συνθήκες και η ανεπάρκεια της οικονομίας είχαν ευνοήσει την αισχροκέρδεια, την εκτίναξη του τιμάριθμου και την έλλλειψη βασικών ειδών διατροφής. Η φτωχολογιά υποσιτιζόταν και, αρκετές φορες, πέθαινε από... ασιτία!
Κυβερνητική αλλαγή
Οι κακουχίες, η φτώχεια, οι πόλεμοι είχαν ταλαιπωρήσει το μεγαλύτερο μέρος του λαού, που αναζήτησε την αλλαγή της τύχης του στην αλλαγή της πολιτική κατάστασης.
Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 ο πρωθυπουργός της "Ελλάδας των πέντε θαλασσών", ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όχι απλώς έχασε τις εκλογές αλλά έπαθε πανωλεθρία. Δεν εξελέγη ούτε βουλευτής. Βέβαια, αν ο λαός ήξερε τι θα επακολουθήσει δεν θα έφερνε στην εξουσία την βασιλική παράταξη, πολλά στελέχη της οποίας είχαν φύγει στο εξωτερικό.
Αν και χαρακτηρισμένος εχθρός από τους ίδιους τους κυρίαρχους Συμμάχους, ο αυταρχικός βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε στην Ελλάδα. Ακολούθησε μεταστροφή της πολιτικής των Συμμάχων, ιδίως των Γάλλων, υπέρ της Τουρκίας όπου κυρίαρχη προσωπικότητα ήταν πια ο ηγέτης των Νεοτούρκων, ο Μουσταφά Κεμάλ.
Στο εσωτερικό άρχισε η καταδίωξη των βενιζελικών, που αντέδρασαν ιδρύοντας στην Κωνσταντινούπολη την "Εθνική Αμυνα" και εκδίδοντας στην Αθήνα μία νέα μαχητική εφημερίδα το "Ελεύθερον Βήμα, που συνεχίζει έως σήμερα την έκδοσή του (Βήμα της Κυριακής).
Η βασιλική κυβέρνηση αντικατέστησε, βεβαίως, όλα τα στελέχη στην διοίκηση και στον στρατό, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων στην Μικρά Ασία.
Και φυσικά, η φτωχολογιά δεν ανακουφίστηκε. Νέες κλάσεις εφέδρων κλήθηκαν στα όπλα. Και η οικονομική κατάσταση επιδεινώθηκε σε τόσο απίστευτο βαθμό, ώστε η βασιλική κυβέρνηση να καταφύγει στις 25 Μαρτίου 1922 σ΄ένα απίθανο. Εκοψε το νόμισμα στα... δύο. Το μισό το άφησε σε κυκλοφορία. Και το άλλο... μισό το μετέτρεψε σε ομόλογα του Δημοσίου, τα οποία θα εξοφλούνταν εν καιρώ.
Κατάρρευση και προσφυγιά
Υστερα απ΄όλ΄αυτά η κατάρρευση του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία, που άρχισε στις 15 Αυγούστου 1922, ήρθε σαν λογική συνέπεια.
Το πρωί του Σαββάτου της 27ης Αυγούστου 1922 η προκυμαία της Σμύρνης είχε γεμίσει από χιλιάδες Ελληνες, που ήθελαν να φύγουν. Πρόσφυγες! Ηταν οι ίδιες χιλιάδες που πριν μερικούς μήνες είχαν δεχθεί με ενθουσιασμό την απελευθέρωσή τους από τον ελληνικό στρατό.
Τις επόμενες ώρες θα έρχονταν και χιλιάδες άλλοι Ελληνες από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Πρόσφυγες κι αυτοί. Ξεριζωμένοι από τις αρχαίες κοιτίδες του ελληνισμού.
Στα Βουρλά, όπου ζούσαν 35.000 Ελληνες (σε σύνολο 40.000 κατοίκων) ολόκληρες οικογένειες ξεκληρίστηκαν, τα σπίτια κάηκαν και οι άνδρες μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Την ίδια τύχη είχαν οι Ελληνες στην Σκάλα και στα Αλάτσατα. Οι λίγοι που επέζησαν μπήκαν σε πλοία και πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) οι ελληνικές αρχές και οι χωροφυλακή έφυγαν κι εγκατέλειψαν 45.000 Ελληνες στα χέρια των Τούρκων. Οι αδάμαστοι εκείνοι Ελληνες από τις Κυδωνίες αποφάσισαν να μείνουν στα σπίτια τους κι έδιωξαν μόνον όσους είχαν υπηρετήσει στον ελληνικό στρατό και τους Αρμένιους (κοινή η τύχη μ΄αυτόν τον λαό). Τελικά ένα μέρος των Κυδωνιέων πέρασε στις 19 Σεπτεμβρίου με 2 ελληνικά ατμόπλοια υπό αμερικανική σημαία στην Λέσβο. Οι υπόλοιποι εξοντώθηκαν.
Στις 29 Αυγούστου οι Τούρκοι μπήκαν στο Αϊβαλί. Οι άνδρες συνελήφθησαν. Κατά την μεταφορά τους σε στρατόπεδο συγκέντρωσης δολοφονήθηκαν στην χαράδρα Μουσούλ Δαγ ή στην θέση Ταμ Αλή. Οι δολοφονηθέντες ξεπέρασαν τις 4.000.
Στα Μοσχονήσια 6.000 περίπου Ελληνες δολοφονήθηκαν Ανάμεσα τους και ο μητροπολίτης Αμβρόσιος. Οσοι δεν σφιαγιάστηκαν μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο συγκεντρωσης.
Στην Προποντίδα οι πρόσφυγες άρχισαν να μαζεύονται από τις 13 Αυγούστου στα Μουδανιά, στην Κίο, στην Κύζικο και στην Πάνορμο με μοναδικό σκοπό να βρουν πλοίο για την Θράκη ή την άλλη Ελλάδα. Στις 19 Αυγούστου προστέθηκαν στους προηγούμενους και οι καταδιωκόμενοι Ελληνες από το Εσκί Σεχίρ. Στις 28 Αυγούστου ήρθαν και οι πρόσφυγες από την Προύσα.
Ο αριθμός των προσφυγων που συγκεντρώθηκε μόνο στα Μουδανιά ξεπερνούσε τις 25.000. Στις ακτές του Μαρμαρά οι πρόσφυγες έφθαναν τους 60.000.
Οι σφαγές συνεχίζονται
Από τους πρόσφυγες της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας σώθηκαν πολλοί. Πολλοί όμως ήταν κι αυτοί που μαρτύρησαν από τους Τούρκους. Στην περιφέρεια του Μπαλίκ Κεσέρ οι Τούρκοι συγκέντρωσαν στις 6 Σεπτεμβρίου τους Ελληνες στις πλατείες και τους έσφαξαν. Στο Σίνδιργε σφάχτηκαν 3.000. Στην Μπάλια δολοφονήθηκαν πάνω από 1.000.
Οι Πόντιοι πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Ελλάδα ξεπέρασαν τις 400.000.
Υπολογίζεται ότι στην περιφέρεια της μητρόπολης Κυζίκου σφάχτηκαν τουλάχιστον 17.000 Ελληνες. Στην περιοχή της επαρχίας Δαρδανελλίων κατακρεουργήθηκαν πάνω από 4.500.
Από την ανατολική Θράκη (Σηλυβρία, Ηράκλεια, Ραιδεστός, Σαράντα Εκκλησιές, κλπ) οι πρόσφυγες ξεπέρασαν τους 160.000. Οι 25.000 Ελληνες της Καλλίπολης και οι Ελληνες του νομού Κωνσταντινουπόλεως έφυγαν το 1924, με την ανταλλαγή των πληθυσμών.
Στην Πόλη παρέμεινε ένα μέρος των Ελλήνων, προστατευμένο μάλιστα από διεθνείς συνθήκες. Ο αφανισμός τους άρχισε στις 4 Σεπτεμβρίου 1955 με τις πυρπολήσεις και τις δολοφονίες του τουρκικού όχλου και ολοκληρώθηκε στις μέρες μας με την συστηματική καταδίωξη τους από τις τουρκικές κυβερνήσεις.
Την Τετάρτη 31 Αυγούστου 1922 οι Τούρκοι πυρπόλησαν τις ελληνικές συνοικίες της Σμύρνης. Είχε προηγηθεί τη νύχτα η ισοπέδωση της αρμενικής συνοικίας και η σφαγή των κατοίκων της.
Οι Τούρκοι επιδόθηκαν σε γενική λεηλασία και σφαγή στην Σμύρνη και στα προάστιά της Κορδελιό, Μπουτζά, Κουκλουτζά, Μερσινλί, Μπουρνόβα.
Ιδού κι ένα μέτρο των τουρκικών φρικαλεοτήτων. Από τους 459 ιερείς της επαρχίας Σμύρνης, σφαγιάστηκαν οι 347. Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος κακοποιήθηκε φριχτά από τον όχλο και τελικά τον λυπήθηκε ένας Τουρκοκρητικός και τον πυροβόλησε για να τελειώσει το μαρτύριό του. Ο Κυδωνιών Γρηγόριος τάφηκε ζωντανός. Ο αρχιερατικός επίτροπος του Μουτζά Αρχαντζικάκης σουβλίστηκε. Και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό.
Πάνω από 150.000 Ελληνες της Σμύρνης οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στην πορεία, 3.000 απ΄αυτούς δολοφονήθηκαν στο Μπουνάρμπασι και άλλοι 1.000 σφάχτηκαν στ' ανατολικά του Μπουρνόβα.
Από του 8.000 Ελληνες που εκτοπίστηκαν στην Κιουτάχεια, μόνον οι μισοί επέζησαν. Γενικά, από τους αιχμάλωτους της Σμύρνης υπολογίζεται ότι διασώθηκαν και ήρθαν στην Ελλάδα 15.000, δηλαδή μόλις το ένα δέκατο.
Τι σημαίνει η Μικρασιατική Καταστροφή; Οτι οι Ελληνες, που ζούσαν στην Μικρά Ασία, τον Πόντο και την ανατολική Θράκη εδώ και 2.500 τουλάχιστον χρόνια έχασαν τις πατρογονικές τους εστίες μέσα σε λίγες μέρες.
Από τα 2,5 εκατομμύρια των Ελλήνων αυτών των περιοχών δεν έμεινε ούτε ένας στις αρχαίες κοιτίδες του ελληνισμού. Απ' αυτούς οι 600.000 (κατά μέτριους υπολογισμούς) εξοντώθηκαν, δολοφονήθηκαν ή σφάχτηκαν από τους Τούρκους.
Στις 11/24 Σεπτεμβρίου 1922 τριμελής επαναστατική επιτροπή από τους συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα, συνταγματάρχη Παν. Γαρδίκα και αντισυνταγνατάρχη Παν. Κοιμήση κατάργησε τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές της Χίου. Το κίνημα επεκτάθηκε στην Λέσβο. Αμέσως προσχώρησε και ο στόλος.
Στις 14/27 Σεπτεμβρίου ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ανακοίνωσε ότι παραιτείται υπέρ του διαδόχου. Η επανάσταση της "Δημοκρατικής Αμυνας" είχε επικρατήσει. Δέχτηκε τους πρόσφυγες, οργάνωσε την μεταφορά και την περίθαλψή τους και ανασυγκρότησε τον ελληνικό στρατό. Το 1923 ο Βενιζέλος με την Συνθήκη της Λωζάνης πέτυχε ειρήνη Ελλάδας και Τουρκίας με ικανοποιητικούς για την τότε κατάσταση όρους.
Ο ελληνισμός που ήταν απλωμένος σε μία ευρεία περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, συρρικνώθηκε στα όρια του ελληνικού κράτους.
Τα γεγονότα από το 1918 μέχρι το 1922
191830 Oκτωβρίου. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος λήγει για τους Τούρκους. Παραδίδονται στους συμμάχους, υπογράφοντας την ανακωχή στο πλοίο "Αγαμέμνων" που είναι αγκυροβολημένο στο κόλπο Μούδρου στην Λήμνο.
14 Νοεμβρίου. Το θωρηκτό "Αβέρωφ", συνοδευόμενο από τα αντιτορπιλικά "Πάνθηρ" και "Αετός" καταπλέει στον Βόσπορο. Η γαλανόλευκη κυματίζει στην Κωνσταντινούπολη. Οι Ελληνες της Πόλης ακούνε για πρώτη φορά τον εθνικό μας ύμνο από την φιλαρμονική του στόλου.
1919
10 Ιανουαρίου. Σε υπόμνημά του προς την Διασκεψη της Ειρήνης των νικητών συμμάχων, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ζητάει να αποδοθούν στην Ελλάδα η Βόρειος 'Ηπειρος, η Θράκη, η Μικρά Ασία, η Δωδεκάνησος και η Κύπρος, επισημαίνοντας ότι το 55% των Ελλήνων ζει εκτός του ελληνικού κράτους.
8 Ιανουαρίου. Αρχίζει στο Παρίσι η Διάσκεψη των Βερσαλιών.
30 Απριλίου. Οι σύμμαχοι αποφασίσουν την αποστολή ελληνικού στρατού στην Σμύρνη για να επιβάλει την τάξη και να προστατεύσει τους χριστιανικούς πληθυσμούς.
1 Μαίου. Η ναυαρχίδα του στόλου, το καταδρομικό "Γ.Αβέρωφ", καταπλέει στο λιμάνι της Σμύρνης.
2 Μαίου. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος τηλεγραφεί από το Παρίσι: "Ταύτην την στιγμήν το Ανώτατον Συμβούλιον της Διασκέψεως με πληροφορεί ότι απεφάσισεν όπως ελληνική στρατιωτική δύναμις αναχωρήσει αμέσως εις Σμύρνην. Η απόφασις ελήφθη παμψηφεί. Ζήτω το 'Εθνος."
3 Μαίου. Συνεχίζεται η αποβίβαση στην Σμύρνη του ελληνικού σώματος κατοχής.
4 Μαίου. Ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει τα Βουρλά.
9 Μαίου. Ο στρατός μας στο Νυμφαίο και στην Μαινεμένη.
12 Μαίου. Ο στρατός μας στον Κασαμπά και στην Μαγνησία.
14 Μαίου. Ο στρατός μας στο Αϊδίνιο.
19 Μαίου. Ο Μουσταφά Κεμάλ ιδρύει στην Αγκυρα το Τουρκικό Εθνικιστικό Κογκρέσο και καταγγέλει τον διαμελισμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας που αποφασίστηκε στις Βερσαλίες.
30 Μαίου. Ο στρατός μας στην Πέργαμο.
15-17 Ιουνίου. Οι Τούρκοι σφάζουν 1.000 κατοίκους στο Αϊδίνιο.
28 Ιουνίου. Φθάνει στην Σμύρνη ο αρχιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος.
1920
31 Μαρτίου. Ο Κεμάλ κηρύσσει έκπτωτο τον σουλτάνο Μεχμέτ. Σχηματίζει στην 'Αγκυρα κυβέρνηση.
16 Μαίου. Ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει το Διδυμότειχο και το Σουφλί στην Δυτ. Θράκη.
9 Ιουνίου. Ο ελληνικός στρατός αρχίζει επιχειρήσεις στην Μικρά Ασία.
15 Ιουνίου. Ο στρατός μας διαβαίνει τον Εβρο και αρχίζει την προέλασή του στην Ανατολική Θράκη. Ο Κεμάλ στην Αγκυρα κηρύσσει τον στρτιωτικό νόμο και η κυβέρνησή του εγκρίνει ψήφισμα για μάχη μέχρις εσχάτων.
17 Ιουνίου. Καταλαμβάνονται η Κερασούντα, το Πάνορμο και η Αρτάκη.
25 Ιουνίου. Καταλαμβάνονται η Προύσα και η Φιλαδέλφεια.
13 Ιουλίου. Ο ελληνικός στρατός μπαίνει στην Ανδριανούπολη.
28 Ιουλίου. Υπογράφεται η συνθήκη των Σεβρών, βάσει της οποίας περιέρχονται στο ελληνικό κράτος η Δυτική Θράκη, η Δωδεκάνησος και η Σμύρνη με την ευρύτερη περιοχή της.
30 Ιουλίου. Δολοφονική απόπειρα δύο βασιλικών απότακτων ακιωματικών εναντίον του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου στον σταθμό της Λυών.
31 Ιουλίου. Δολοφονείται από βενιζελικούς ο 'Ιωνας Δραγούμης, που έπαιξε σπουδαίο ρόλο μαζί με τον γαμπρό του Παύλο Μελά στον Μακεδονικό Αγώνα.
14 Αυγούστου. Αρχίζουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αμβέρσας στο Βέλγιο, ύστερα από διακοπή 8 χρόνων λόγω του πολέμου. Για πρώτη φορά απαγγέλεται ο ολυμπιακός όρκος και υψώνεται η ολυμπιακή σημαία με τους 5 κύκλους.
11 Σεπτεμβρίου. Προκηρύσσονται εκλογές για την 1η Οκτωβρίου.
13 Οκτωβρίου. Πεθαίνει ο βασιλιάς Αλέξανδρος.
1 Νοεμβρίου. Μεγάλη ήττα του Βενιζέλου. Δεν εκλέγεται ούτε βουλευτής. Νέος πρωθυπουργός ο Δημήτριος Ράλλης.
22 Νοεμβρίου. Σε δημοψήφισμα το 98% του λαού τάσστεαι υπέρ της επανόδου του βασιλιά Κωνσταντίνου Α'.
6 Δεκεμβρίου. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α' και πάλι στην Ελλάδα.
1921
7 Μαρτίου. Επιδεινώνονται οι σχέσεις με την Τουρκία του Κεμάλ. Στην Ελλάδα προσκαλούνται στα όπλα οι έφεδροι των κλάσεων 1913, 1914 και 1915.
14 Μαρτίου. Ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει το Αφιόν Καραχισάρ.
26 Μαρτίου. Νέος πρωθυπουργός ο Δημήτριος Γούναρης.
28 Μαρτίου. Συνεχίζονται οι συγκρούσεις με τους κεμαλικούς στην γραμμή Εσκί Σεχίρ - Αφιόν Καραχισάρ. Προσακαλούνται στα όπλα οι Ελληνες της Μικράς Ασίας των κλάσεων 1915 έως 1921.
16 Απριλίου. Στην Σμύρνη ο πρωθυπουργός Δ. Γούναρης για να εξετάσει επί τόπου την κατάσταση.
30 Μαίου. Στην Σμύρνη ο βασιλιάς Κωνσταντίνος.
8 Ιουνίου. Ο Κεμάλ αποκλείει κάθε συνεννοήση με την Ελλάδα, αν δεν πάρει η Τουρκία την Θράκη και την Σμύρνη,
9 Ιουνίου. Οι Σύμμαχοι ζητούν από την ελληνική κυβέρνηση να απαντήσει αν δέχεται τους όρους τους (εκδίωξη του Κωνσταντίνου, κλπ) οπότε και θα επιβάλουν στον Κεμάλ συμβιβαστικές λύσεις
26 Ιουνίου. Η κυβέρνηση αρνείται την μεσολάβηση των Συμμάχων. Καταλαβάνεται το Ισμίντ στον Μαρμαρά.
29 Ιουνίου. Γενική επίθεση του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία.
6 Ιουλίου. Καταλαμβάνεται η Κιουτάχεια.
8 Ιουλίου. Καταλαμβάνεται το Εσκί Σεχίρ
12 Αυγούστου. Ολοκληρώνεται η διάβαση της Αλμυρής Ερήμου από το ελληνικό στρατό. Το σχέδιο προβλέπει κατάληψη της 'Αγκυρας. Φοβερές μάχες δίνουν οι Ελληνες στρατιώτες 700 χιλιόμετρα μακριά από το Αιγαίο.
26 Αυγούστου. Γενική αντεπίθεση των Τούρκων.
29 Αυγούστου. Ο στρατός διατάσσεται να υποχωρήσει πίσω από το Σαγγάριο ποταμό και να οργανώσει άμυνα.
13 Σεπτεμβρίου. Επιστρέφει ο βασιλιάς στην Αθήνα από την Μικρά Ασία.
27 Νοεμβρίου. Αντιδράσεις στην Κρήτη. Η κυβέρνηση στέλνει πεζικό και πυροβολικό για να επιβληθεί.
1922
6 Φεβρουαρίου. Κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της νέας βενιζελικής εφημερίδας "Ελεύθερον Βήμα" (το σημερινό Βήμα").
22 Φεβρουαρίου. Δολοφονείται ο εκδότης και διευθυντής της εφημερίδας "Ελεύθερος Τύπος" Ανδρέας Καβαφάκης, διαπρεπής βενιζελικός.
27 Φεβρουαρίου. Καταψηφίζεται στην Βουλή η κυβέρνηση Γούναρη.
2 Μαρτίου. Ο Κεμάλ προκηρύσσει γενική επιστράτευση. Νέα κυβέρνηση του Δ. Γούναρη.
13 Μαρτίου. Η αγκυρα δεν συζητά κανένα σχέδιο ανακωχής αν δεν την διθούν η Σμύρνη και η Θράκη.
25 Μαρτίου. Οξύνεται η φοβερή οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση εκδίδει αναγκαστικό δάνειο. Κόβει το νόμισμα... στα δύο. Αποσύρει το... μισό και το μετατρέπει σε ομολογία του Δημοσίου. Αναστάτωση και πανικός στην αγορά.
31 Μαρτίου. Κωνσταντινούπολη (σουλτάνος) και Αγκυρα (Κεμάλ) ευθυγραμμισμένη στον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας.
27 Απριλίου. Η κυβέρνηση ανατρέπεται στην Βουλή με διαφορά μιάς ψήφου. Νέος πρωθυπουργός ο Ν. Στράτος.
9 Μαίου. Νέα συμμαχική κυβέρνηση Γούναρη - Στράτου με πρωθυπουργό τον Π.Πρωτοπαπαδάκη.
3 Ιουλίου. Επιστράτευονται όλοι οι έφεδροι που υπηρέτησαν λιγότερο από δύο χρόνια. Η κυβέρνηση δέχεται αυτονόμηση της Μικράς Ασίας.
17 Ιουλίου. Η ελληνική κυβέρνηση κηρύσσει την αυτονομία της Μικράς Ασίας.
13 Αυγούστου. Γενική επίθεση των Τούρκων σε μέτωπο 50 χιλιομέτρων.
15 Αυγούστου. Επίθεση των Τούρκων στο Αφιόν Καραχισάρ, από το οποίο αποχωρεί ο ελληνικός στρατός.
17 Αυγούστου. Οι αποχωρούσες δυνάμεις, υπό τον αντιστράτηγο Ν. Τρικούπη χάνουν την μάχη.
18 Αυγούστου. Υπολλείματα των δυνάμεων του και ο ίδιος ο αντιστράτηγος Ν. Τρικούπης παραδίδονται στους Τούρκους.
21 Αυγούστου. Η ελληνική κυβέρνηση αντικαθιστά τον αρχιστράτηγο Χατζηανέστη (πιστό βασιλικό) με το αντιστράτηγο Τρικούπη, χωρίς να... γνωρίζει ότι αυτός ήταν ήδη εδώ και τρεις μέρες αιχμάλωτος των Τούρκων.
24 Αυγούστου. Το Γ' Σώμα Στρατού, ύστερα από συνεχή υποχώρηση, διασώζεται στα λιμάνια Πανόρμου και Αρτάκης.
25 Αυγούστου. Η ελληνική κυβέρνηση παραδίδει την Σμύρνη στους Συμμάχους.
26 Αυγούστου. Νέα κυβέρνηση στην Αθήνα με πρωθυπουργό τον Ν. Καλογερόπουλο. Δεν γίνεται ορκομωσία.
28 Αυγούστου. Ο βασιλιάς δίνει νέα εντολή για κυβέρνηση στον Ν. Τριανταφυλλάκο. Πανικός στους Ελληνες της Σμύρνης, απ' όπου έχουν φύγει πανικόβλητα όλα τα στελέχη των ελληνικών κρατικών αρχών. Ο μόνος που παραμένει είναι ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Τμήματα Τούρκων ατάκτων μπαίνουν στην Σμύρνη.
30 Αυγούστου. Οι Τούρκοι αρχίζουν τις καταστροφές. Η Σμύρνη στις φλόγες. Φοβερές σκηνές στις προκυμαίες από απεγνωσμένες ελληνικές οικογένειες που προσπαθούν να διαφύγουν.
1 Σεπτεμβρίου. Το μεγαλύτερο μέρος της Σμύρνης (δηλαδή οι ελληνικές συνοικίες και η αρμενική) δεν υπάρχει. Ο τουρκικός όχλος λιντσάρει τον μητροπολίτη Χρυσόστομο. Δεκάδες χιλιάδες είναι οι δολοφονημένοι Ελληνες. Στην Πόλη οι Τούρκοι επιτίθενται σε ελληνικά σπίτια, καταστήματα και ξενοδοχεία και σκοτώνουν 50 Ελληνες.
3 Σεπτεμβρίου. Τα λείψανα της ελληνικής Στρατιάς της Μικράς Ασίας εγκαταλείπουν την Σμύρνη. Χιλιάδες πρόσφυγες αρχίζουν περνάνε στην Ελλάδα.
9 Σεπτεμβρίου. Οι Ελληνες παραδίδουν στους Τούρκους την Σμύρνη.
14 Σεπτεμβρίου. Επαναστατική επιτροπή στρατιωτικών ζητάει την παραίτηση του βασιλιά υπέρ του διαδόχου, νέα κυβέρνηση και ενίσχυση του θρακικού μετώπου.
16 Σεπτεμβρίου. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αναχωρεί σαν κλέφτης από τον... Ωρωπό για το Παλέρμο της Σικελίας. Νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Α.Ζαίμη.
25 Σεπτεμβρίου. Οι Σύμμαχοι αποφασίζουν την άμεση εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου